KT&G μμλ§λΉ SKOPF νλ‘κ·Έλ¨ μ μ
Support fund for the project, KT&G SKOPF
μμ
λ
ΈνΈ <μ½μΈμλμ€>
λμ ν μλ²μ§λ μ μ λ Έλ¬΄μμλ€. κ΅κ°μ λΆλ¦μ μλ΅ν΄ μ΄λ μμ΄ μ§κ²λ₯Ό λ©κ³ μ μ λ¬Όνμ λ λΌμΌ νλ, λ―Όκ°μΈλ κ΅°μΈλ μλμλ μ¬λ. λ―Έκ΅°λ€μ κ·Έλ€μ κ°λ¦¬μΌ μ§κ²λΆλ(A Frame Army)λΌκ³ λΆλ λ€. μλ²μ§λ ν μλ²μ§μ μ£½μμ βμ μ¬βλΌκ³ νννμ ¨μ§λ§ μ¬μ€ κ·Έλ μ μ ν΅μ μ£½μμΌλ μΈμ°λ€ λμκ°μ κ²μ μλμλ€.
λλ ν μλ²μ§μ μ£½μμ κ΄ν 리μμΉλ₯Ό μν΄ λ°©λ¬Έν ν μ¬μμ κ°―λ²μ κ°νλ μΌμ κ²ͺμκ³ , μμ μ κ·Έ κ²½νμμ μΆλ°νλ€. μΆκ³Ό μ£½μμ κ²½κ³μμ λλ κ°μ μ ν μλ²μ§μ μν©μ λμ νκ³ μ΄λ₯Ό μ¬μ§μΌλ‘ 촬μνλ€.
ν μλ²μ§λ βμ² μ μΌκ°μ§λβλΌκ³ λΆλ¦¬λ κΈνμ§κ΅¬μμ λμκ°μ ¨λ€. λμμ μμ§λ§ ν΅μ ꡬμμΈ νμ λ° λλ μ μλ κ³³μ΄λ€. ν μλ²μ§λΌλ μ‘΄μ¬λ λ§μΉ λΏμ μ μλ λΉλ° κ°μλ€. μ΄λ Έλ μλ²μ§μ λͺλͺ κΈ°μ΅ μΈμλ ν μλ²μ§ κ°μΈμ μΆμ μ¬κ΅¬μ±ν μ λ³΄κ° κ±°μ μμλ€. κ΄λ ¨ κΈ°κ΄μ λ¬Έμν΄λ΄€μ§λ§, ν μλ²μ§λ μ μ ν΅μ λμκ°μ μλ§μ μ¬λ μ€ ν λΆμ λΆκ³Όνκ³ λ€λ₯Έ κΈ°λ‘μ μ°Ύμ μ μμλ€. κ΅λ°©λΆμμ νΈμ°¬ν λ Έλ¬΄μμ κ΄λ ¨λ λ Όλ¬Έκ³Ό μ μ λΉμ λ―Έκ΅μ κΈ°λ°λ¬Έμ, λ―Έκ΅°μ΄ μ΄¬μν΄ κΈ°λ‘μΌλ‘ λ¨κΈ΄ λ΄μ λ μμΉ΄μ΄λΈμ μ¬μ§ λ±μ ν΅ν΄ κ·Έλ λ²μ΄μ§ μν©μ κ°λ ν΄λ³΄κ³ μ νλ€. ν μλ²μ§ κ°μΈμ΄ μλ λ Έλ¬΄μλΌλ μ¬νμ μ‘΄μ¬μ κ΄ν μμ£Ό λ―Έμ½ν μ 보λ‘λλ§ ν κ°μΈμ μΆμ μ¬κ΅¬μ±ν΄ λκ°λ€.
κ·Έλ¦¬κ³ ν μλ²μ§λ₯Ό 기리λ λλ§μ μμμ μΉλ λ€. ν μλ²μ§, νΉμ λ Έλ¬΄μμ νμ μ μ«μΌλ©° μ°Ύμ μ¬λ£λ€μ λͺ¨μλ€. λ―Έκ΅°μ ν격μ₯μΌλ‘ μ°μΈ κ³³μμ μμ§λ ννΌ, κ·Έ λΉμλΆν° μ§κΈκΉμ§ λͺ¨λ κ²μ λͺ©κ²©ν μ± λ¬΅λ¬΅ν μΉ¨μν΄κ°λ λ°μ μ‘°κ°, μΈλ΄κ³³μμ μ©κ³ μλ λλκ°μ§, μ΄ λμ λ±μ λ© λ Έλ¬΄μμ μ§κ² λ± ν μλ²μ§λ₯Ό κΈ°μ΅ν λ§ν 물건μ μ€κ³ μ€λΈμ λ₯Ό λ§λ€μλ€. κ·Έκ²μ μ€κ³ μκ³ λ§λ€κ³ μ°λ κ³Όμ μ μν μ‘΄μ¬μΈ ν μλ²μ§λ₯Ό λ€μ νμ€λ‘ νΈλͺ ν΄λ΄κ³ μ μμ΄λ ν° μμ¬μ 묻ν κ°μΈμ μμ μμ¬λ₯Ό λ€μ μ΄λ €λ΄λ μΌμ΄μλ€.
μ΄ μμ μ λ΄ κ°μ‘±κ³Ό λμ μΆμ λ΄λ΄ λΆμ¬νλ ν μλ²μ§λ₯Ό, κΈ°κ» μ€λ¬Ό λ¨μ§μ μ΄μ λ λͺ¨λ₯Έ μ± μ£½μ΄κ° ν μ¬λμ μΆμ 기리λ μμ μΆλͺ¨μ΄μ νμμ΄λ€.
Artist Statement
My grandfather was a war worker. He was neither a civilian nor a soldier, but he had to carry war materials with an A-frame carrier instead of a gun, answering the call to defend the nation. The US Army called the unit made up of such people the βA-frame Army.β My father defined my grandfatherβs death as βkilled in action.β In fact, he did indeed die during the war but he was not killed in combat.
I was trapped by a mudflat while on an island I visited to research the death of my grandfather. My work has derived from this experience.
My grandfather passed away in a district of Geumhwa called the βIron Triangle.β As it is a restricted area, nobody is allowed to set foot there even though we can see it with our eyes. His existence is like a mystery waiting to be unlocked. There is little information to reconstruct his personal life save for some of my fatherβs memories. Although I contacted the relevant institution to enquire about my grandfather, there were no records on him: he was one of countless others who were killed in the war. I tried to gauge the situation of that time through theses concerning war workers compiled by the Ministry of Defense, confidential documents from the United States, and photographs taken by the US army and housed in the National Archive. I have managed to reconstruct an individualβs life despite the dearth of information on the social being of war workers, not just individuals.
I created a ritual to pay tribute to my grandfather. I collected materials and objects pertaining to his life as a war worker. I collected any articles that were available to remember him by (such as empty shells gleaned at a bombing training range, shards of a rock that had been eroded in silence while witnessing everything from that time to the present, rotten boughs at a secluded site, and a Korean A-frame that a worker once carried on his back instead of a gun) and made objects with them. The process of gleaning, stacking, making, and photographing these articles helps to call to mind my grandfather who was forgotten in reality and breathe new life into an individualβs short history that was buried beneath the grave history of war.
This work can act as either a remembrance or an action to pay tribute to my grandfather who has been absent in my family and my life, or as someone who died around the age of 20 without knowing why he had to die.
μμν, μνΈμ€νμ΄μ€ ν λλ ν°
μ μ νΈ μκ°μ μμ μλ μ΄μΌκΈ°κ° κ°νλ€. μ΄μΌκΈ°λ λ¬Όλ‘ μμ μ λμμμ νλ¬λμ€κ³ , κ·Έ λμλ€μ νλκ°μ΄ μ€λλ κ²λ€(νΉμ μ€λλμ΄ λ³΄μ΄κ² λ§λ κ²λ€)μ΄λΌ μ΄μΌκΈ°λ λμ΄ μλ€. λμμ κΈ°μκ°μμ κΈ΄ μΈμ μΌν μμΈλ€λ, μ΅μ λμ νμ λ€λ, νΈμ£Ό μ΄λ λλ, μμΈμ κ³ κ°λ κ·Έλ¦¬κ³ μ΅κ·Ό μμ μμ λ€λ£¬ μ μ λ Έλ¬΄μμΈ μκ°μ ν μλ²μ§λ λμ΄λΌ μ΄μΌκΈ°λ₯Ό νμμ΄ νκ³ μλ€.
μκ°κ° μ΄μΌκΈ°λ₯Ό νμ λμμ μ£Όλͺ©νκ³ κ·Έκ²μ νλ μ΄λ° νλ κ²μ μ΅μν λ°©μμ΄λ€. κ²λ€κ° μ£Όμ λ§€μ²΄κ° μ¬μ§μΈ κ²½μ°, μ°λ¦¬λ κ·Έ λμμ΄ λ¬΄μμΈμ§ λ¬»κ³ κ·Έ λμμ΄ νμ μ΄μΌκΈ° μμΌλ‘ λλ €λ€μ΄ κ°λ κ²μ μ΅μνλ€. νμ§λ§ λ¬Έμ λ λκ° κ·Έ μ΅μν¨μμ λΉλ‘―λλ€. ν₯λ―Έλ‘μ΄ μ΄μΌκΈ°λ₯Ό νμ λμλ€μ λ무 λ§κ³ λμ²μμ μλΉλλ©° κ·Έλ κ² μ½κ² λ§κ°λλ€. λ¬Όλ‘ λ¬»ν μ΄μΌκΈ°λ₯Ό λμ§μ΄λ΄λ κ²λ§μΌλ‘λ λ§κ°μ μ ννλ μΌμ΄λΌκ³ λ―Ώκ³ μΆμ§λ§, μ΄μ΄μ§μ λ³Έμ±μΌλ‘ νλ μ΄μΌκΈ°λ ν₯λ―Έλ‘μ΄ λ§νΌ λ κ·Έλ κ² νλ¬κ°λ²λ¦°λ€. κ·Έλμ μ μ νΈ μκ°κ° μ΄μΌκΈ°λ₯Ό κ·Έλ₯ νλ¬κ°μ§ μκ² νκΈ° μν΄ μ΄λ€ μ₯μΉλ€μ λ§λ€μλμ§ κ΄μ°°νλ€.
μ μ νΈ μκ°κ° μ΅κ·Όμ
μ¬μ€ μ΄λ° μ¬λΌμ§μ λν μ μλ κ½€λ 보νΈμ μ΄μ΄μ 그리 κ°λ ¬ν κ²μ μλλ€. κ°νΉ λ³κ² μλ λ‘μ 물건μ ν μ§λ κ·Έλ° μ μλ₯Ό λΆλ¬λ΄κ³€ νλ€. νμ§λ§ μ μ νΈμ μ¬μ§λ€μ κ±°κΈ°μ κ·Έλ° μ μλ₯Ό λ€μ μμ νλ νμλ₯Ό μλ°νλ€. μλ₯Ό λ€λ©΄ νμ νλ¬»μ΄ κ΅¬κ²¨μ§ μ€λλ κ²μ²λΌ 보μ΄λ μ¬μ§μ κ·Έλλ‘ μ μνλ κ²μ΄ μλλΌ κ·Έκ²μ μ€μΊν΄μ λ€μ μ¬μ§μΌλ‘ λ§λ€μλ€. μ¬μ§μ μ°μ μ¬μ§μ λ°°κ²½μλ μ’ μ΄μ²λΌ μ½κ°μ νμ λ€μ΄ μλλ°, κ°νΉ νλ¦Ών λλ©΄μ μ΄λ―Έμ§κ° λλ¬λ μκΈ°λ νλ€. μ΄κ²μ ν묻μ μ¬μ§μ μ΄λ―Έμ§κ° μλλΌ λ¬Όμ±μ κ°μ§ μ μ²΄λ‘ λ³΄μ΄κ² νλ ν¨κ³Όλ μμ§λ§, λ§ νλ΄μ΄ μ’ μ΄ μμ μ¬λ €λμ μ λ¬Όμ μ΄λ―Έμ§λ₯Ό μ€λ€. μ΄λ μ λ¬Όμ μ¬μ μΆμ΅μ΄ μλλΌ κ°κ΄νν λμ, μμ¬μ κΈ°λ‘μΌλ‘ λ¨κ²¨λμ λμμΌλ‘ μΈμλλ€. μμ€μμ λΉλ‘―λ μΆμΆν μ μλ μ΄λ΄ 건쑰ν μ°κ΅¬μ λμμ΄ λλ€. ν μλ²μ§μ λν (μλ²μ§μ) μ¬μ μΈ κΈ°μ΅μμ μΆλ°νμ¬ μ°ΎμλΈ μ¬μ§λ€κ³Ό μ€λΈμ λ€μ μκ°μ ν무ν λ°λ³΅μ νμλ₯Ό ν΅ν΄ μΆλμ μ μλ‘ μ μ΄ μμ§λ§, κ·Έκ²λ€μ μ°μ μ¬μ§μ μ νμ μΈ λ°λ¬Όκ΄μ μ λ¬Ό μ¬μ§μ²λΌ νμκ² λ°°κ²½μ μμ€ (μμΉ βλλΌλ₯Ό λ΄β) κ²μ²λΌ 보μ΄κ² λ§λ€μλ€. κ·Έλ κ² μκ°μ μ λλ μλΆμ μκ³ λ°μ κ° λλ€.
μ μ νΈμ μ΄λ° μλ°λ νμμ μ‘°ν©μ κ΄κ°μΌλ‘ νμ¬κΈ κΈ°λ‘ μμΌλ‘ λ€μ΄κ° μ΄μΌκΈ°μ μ μμ λͺ°μ
ν λ€μ μ½κ² νμ€λ‘ λμμ λ§κ°νλ κ²μ λ°©ν΄νλ€. κ·Έκ²μ λ§κ°μ λν μ νμΌ λΏλ§ μλλΌ μΌνμ±μ κΈ°μ΅μ λν΄ λ€μ νλ² μ ννλ κ²μ΄λ€. κ·Έλ° μ μμ μ΅κ·Ό μλν μ΄λ₯Έλ° βν¬ν λͺ½νμ£Όβ κΈ°λ² μμ λ€λ₯Έ λ°©μμ μκ° κ²½νμ κΈ°λνκ² νλ€. 20μΈκΈ° μ΄ νλ‘νΌκ°λ€ μ¬μ§μμ μ’
μ’
μ¬μ©λμλ μ΄ κΈ°λ²μ λμμ λ°°κ²½μΌλ‘λΆν° μλΌλ΄μ μΌμΌμ΄ μμμ μ΄λ―Έμ§λ₯Ό μ¦νμν€λ μν μ νμΌλ©°, νκ° μ νμ² μ΄ μ¬μ©νλ κΈ°λ²μ΄κΈ°λ νλ€. νλ§λλ‘ κ·Έκ²μ μ¬μ§μμ βμΈμΉ¨βμ κΈ°λ²μ΄λ€. κ·Έλ¬λ νμ¬μ μΈμΉ¨μ΄λΌκΈ° 보λ€λ μ§λκ°κ³ ν λ¬Ό κ° λ°©μ, μ΄μ©λ©΄ λλΆλΆμ μ€ν¨λ‘ λλ μΈμΉ¨μ λ°©μμ΄λ€. μ μ νΈ μκ°κ° κ·Έ μ€λλ μΈμΉ¨μ κΈ°λ²μ λ§μ§κΈ° μμνλ€. κ·Έκ²μ μ΄μ©μ§ λ¨μν κ°ν λͺ©μ리λ₯Ό λ°λΌν΄λ³΄λ νμλ μλ κ² κ°λ€λ κΈ°λλ₯Ό νκ² λλ€. μκ°μ μ¨μ΅λλ₯Ό λ°κΎΈκ³ λͺ©μ리μ μκ°μ 볡μ‘νκ² λ§λλ μ΄λ° μμ
λ€μ μ¦μμ κΈ°λ€λ¦¬κ² λλ€.
<μ±μ°κ³ , κΈ°λ‘νκ³ , μ°κ²°νλ€> μ μΉμ€, ν리μ§κ°€λ¬λ¦¬ λλ ν°
μ μ νΈλ μ΅κ·Ό
κ·Έκ° μ€λΈμ μ μμ μ¬μ©ν μ¬λ£λ λ²λ €μ§ λΆν, λ Ήμ¨ μ² μ¬, μ² μ‘°λ§, λ, μ£½μ μ, ννΌ, λ, λ‘μ μ¬μ§μ ν¬ν¨νμ¬ μμ μ΄ μΆκ³Ό μ£½μμ κ²½κ³μμ ꡬ쑰λμμ λ μ μλ μ·κ³Ό μμ§ν λ± λ€μνλ€. μ΄λ μκ°μ΄ νλ¬κ°λ©΄μ λ¨κ²¨μ§ νμ λ€μ΄μ, μ μ¬κΈ°μ μ‘΄μ¬νκ² λμλμ§ κ·Όμμ νμ ν μ μλ κ²λ€λ‘ μ΄λ¬ν μ±ν₯λ€μ΄ ν μλ²μ§μ μμ¬μ λ§λ¬Όλ¦°λ€. μ΄λ¬ν κ²μ νμ©νμ¬ μκ°λ μμ¬μμ μνμ§ ν μλ²μ§λ₯Ό μν κΈ°λ λΉ νΉμ μλ ΉλΉ κ°μ μμ§μ μΈ μμ μΌλ‘ μ¬μ‘°ν©νκ³ μ¬μ§μΌλ‘ λ΄μλΈλ€. κ·Έλ¬λ μμ μ΄ μ μ°¨ μ§νλμ΄ λκ°λ κ³Όμ μμ μμ°μ€λ½κ² μ¬μ§μ΄λΌλ κ²°κ³Όλ¬Ό 보λ€λ λ°λ³΅μ μΌλ‘ μ€λΈμ λ₯Ό λ§λ€μ΄κ°λ μκ° (μ¬λ£λ₯Ό μ°ΎκΈ° μν νμ, μ¬λ£μ μμ§νλ μ¬μ΄μ λ°μν μ¬κ±΄λ€, μ°ΎμλΈ λ¬Όκ±΄λ€μ νΌμ³λκ³ μλ‘κ² κ΅¬μ±νκΈ°)μμμ λλ¬λλ κ²λ€μ΄ μ€μν μλ―Έλ‘ μμ©νκΈ° μμνλ€. μ΄λ κ² μλ‘κ² λνλλ μλ―Έλ€μ κ·Έκ° λ§λλ μ€λΈμ κ° ν μλ²μ§λΌλ λμμ΄ λΆμ¬νκ² λ μμ¬μ μ¬κ±΄λ§μ λΆκ°μμΌ μ§μ μ μΌλ‘ λ΄μλ΄λ κ²μ΄ μλλΌ ν μλ²μ§, μλ²μ§μ κ΄λ ¨λ λͺ¨λ κ²μ ν¬ν¨νλ©° κ±°κΈ°μ νμ¬μ μκ°μ κ΄λ ¨λ κ²κΉμ§ νΌμ¬λλ©΄μ μ¬λ¬ μ μ λ€μ λ°μμν€κ³ μλ€. λ°λΌμ μ΄λ κ³Όκ±°λ₯Ό νμ¬λ‘ λμ΄μ λ¨μνκ² μ‘΄μ¬μμΌ ν λ°©ν₯μΌλ‘λ§ μ½νκΈ° 보λ€λ κ³Όκ±°μ νμ¬κ° λμμ μ‘΄μ¬νλ©° μ΄λ‘ μΈν΄ μλ―Έλ€μ λ€μνκ² μ½μ΄λΌ μ μκ² λμλ€.
κ·Έ μ€μ νμκ° κ΄μ¬ μκ² λ³΄μλ κ²μ κ·Έμ μ¬μ§μ΄ κ²°κ³Όλ¬Όμ΄ λλ¬λ΄λ μ미보λ€λ μ΄λ―Έμ§μ λ΄κ²¨ μλ μ€λΈμ λ₯Ό λ§λλ μκ°μ λ ΈλμΌλ‘μμ μμ κ³Ό μΆμ΄ κ³ μ€λν λ Ήμ λ€μ΄μλ λͺ¨μ΅μΌλ‘ μ½νλ μ μ΄λ€. κ·Έκ° κ°μ‘±μ¬λ₯Ό ν΅ν΄ μ°κ²°νκ³ μ νλ ν μλ²μ§, μλ²μ§, βλβκ° κ³΅ν΅μΌλ‘ ν΄μλ κ², μ΄λ‘ μΈν΄ μλ‘ λ§λΏμ μλ κ²μ νμλ μΌμμ μΈ λ ΈλμΌλ‘ λ°λΌλ³΄κ² λμλ€. ν κ°μ‘±μ μ± μμ§κΈ° μν΄μ νκ³ μλ λ ΈλμΌλ‘ μ±μμ§ μΆ, μλ§λ μ΄μκ°κΈ° μν μΌμ νλ€λ κ²μ μ무λ μ£Όλͺ©νμ§ μλ κ°μΈμ μΆμΌλ‘ νΉλ³νκ² κΈ°λ‘λμ§ λͺ»νκ³ λΉλ¬Όμ§μ μΈ κΈ°μ΅μΌλ‘ μ‘΄μ¬νλ€ μ¬λΌμ§λ€. κ·Έλ¬λ μκ°λ νμ¬μ μ€λΈμ λ₯Ό λ§λ€κ³ μ¬μ§μΌλ‘ λ΄μλ΄λ μμ μ΄λΌλ νμλ‘ λ€μ μ΄λ₯Ό μ°κ²°μμΌ λμ΄λ¦¬κ³ μ νλ€. νμ§λ§ μ΄λ μ¬μ€μ λΆκ°λ₯ν μΌμμ μκ°λ μκ³ μλ€. κ·Έλ¬λ κ·Έλ μμ λ μ€ν¨μ μκ΄μμ΄ λ¬΄μμΈκ° λ§λ€κ³ κ·Έ κ³Όμ μμ λ°μνλ κ²λ€μ μ¬μ§μΌλ‘ λ΄μλ΄λ κ²μ λ©μΆμ§ μλλ€. κ·Έλ κΈ°μ μ¬κΈ°μ κ·Έμ μ¬μ§μ μ΄λ¬ν μμ μ νμλ‘ μΈν΄ λνλλ κ²λ€μ κΈ°λ‘νλ κ²μ μΆ©μ€νλ€.
μ΄λ¬ν κ³Όμ μμμ μκ°λ μμ°μ€λ½κ² μμ μ μ΄λ©΄μ λμμ μμ μ λμμ΄ λλ€. μ¬μ§μ λλ¬λλ λͺ
νν μ€λΈμ μ μ μμ ν μλ²μ§λ₯Ό μν κ²μ΄κΈ°λ νλ©΄μ λμμ βλβμ΄κΈ°λ νλ€. κ·Έλ¦¬κ³ μμ
μ λ°μ κ±ΈμΉ κ·Έμ μμ μ νμλ κ·Έλ€μ μκ°μ μ΄μ΄μ£Όλ μ°κ²°κ³ 리μ΄λ€. κ·Έλ¬λ μ΄ λν μ¨μ ν λͺ¨λ κ²μ λνλΌ μ μκ³ μΌλΆλΆμΌλ‘ λ°μλ ννλ μ μλ€. κ·ΈλΌμλ λΆκ΅¬νκ³ μ μ νΈκ° μ΄λ¬ν μ§μμ μΈ νμλ₯Ό νκ³ μλ κ²μ μ΄κ²μ΄ λ μ΄μ μκ°ν μλ μκ³ λ§ ν μ μλ κ²μ νννλ κ²μ λΆκ°λ₯ν¨, κ²°κ΅μ μ€ν¨ν μ λ°μ μλ κ²μ΄ κ°μ§ νκ³μ μ΅λν λ§μλ λ°©λ²μ΄κΈ° λλ¬Έμ΄λ€. κ²°κ΅ μ΄λ¬ν μ μ νΈμ μμ
μ μ§κΈλ ν루 ν루λ₯Ό μ΄μκ°λ©° μμ°μ€λ½κ² μ±μμ§κ³ λ€μ λΉμμ§λ μκ° μμ , κ·Έμ κ°μ‘±λ€ λ λμκ° μ°λ¦¬λ€μ μΆμ νμ λ€μ΄ μλ‘ μ΄μ΄μ§κ² λ§λ λ€. λ°λΌμ κ·Έμ μ¬μ§ μμ
μ μ΄λ―Έ μ§μμ Έ λ²λ¦° κ²λ€μ λ€μ μ¬μ νκΈ° μν νμ κ·Έ μ체μ΄μ κ·Έκ²μ λν κΈ°λ‘μΌλ‘ λ³Ό μ μμ κ²μ΄λ€.